Opracowanie treści i foto: Włodzimierz Jankowski




Na Półwyspie Helskim - rybacy skupiali się w tzw. maszoperie - rodzaj rodzinnych spółdzielni połowowych. Przetrwały one jeszcze w Jastarni i Kuźnicy.

Interesującymi wydarzeniami z udziałem rybaków są pielgrzymki łodziami - do Pucka na odpust Piotra i Pawła oraz do Swarzewa na uroczystość MB Szkaplerznej (I niedziela lipca). Zwyczaj pielgrzymowania łodziami przywrócony został po wojnie w 1981 roku za sprawą Aleksandra Celarka - inżyniera z Chałup. Na Półwyspie Helskim rozpowszechniony był obrzędowy zwyczaj połowu łososi tzw. laskornem , tj. dużym, sztywnym z wielu jader (sieci) niewodem. Laskorn był ceremonialnie wieziony na brzeg i zarzucany około 21 marca. Osobno zawiązywały się maszoperie węgorzowe na jesienne połowy - od sierpnia do października. Obrzędowym świętem rybaków przed zakończeniem połowów węgorzy jest obchodzony corocznie w Jastarni odpust MB Różańcowej, zwany przez wielu odpustem MB Węgorzowej.


Do tradycji rybackich łodzi nawiązuje organizowany od 1978 roku corocznie festyn: Kaszubskie łodzie po żaglami (Kaszëbszcze bôte pôd żâglama) obejmujący-skręcanie lin, składanie sieci, regaty itp.

Miejscowości, które zaczęły funkcjonować jako letniska już po wojnie, w ciągu ostatnich kilkunastu lat to: Karwia, Białogóra, Karwieńskie Błota, Chałupy, Kuźnica, Swarzewo, Osłonino, Rewa i Mechelinki.

Historia i kultura
Osady rybackie i rybactwo morskie

Morze ze swoim bogactwem ryb stanowiło od najdawniejszych czasów pożądane i eksploatowane obficie źródło żywności. Łowieniem ryb i fok zajmowali się już wprawdzie mieszkańcy najdawniejszych, pradziejowych osad, jednak dopiero w okresie średniowiecza powstały typowe osady rybackie dające początek dzisiejszym rybackim wioskom leżącym na terenie Parku. Najdawniejsze z nich to: Jastarnia, Kuźnica, Chałupy, Karwia, Chłapowo, Wielka Wieś, Swarzewo, Osłonino, Rewa, Mechelinki. Ryby łowione na otwartym morzu to głównie dorsze, śledzie i szproty. W zatoce natomiast-łososie, węgorze i stornie.

Połowy rozpoczynają się wczesnym świtem. Rybacy wypływają głównie łodziami, tzw. pomerankami (z kaszubska bôte) lub zugami. Rozwiązania techniczne tych łodzi mają charakter częściowo rodzinny, częściowo zapożyczony od Niemców, Holendrów i Skandynawów. Łodzie były tradycyjnie poruszane wiosłami i siłą wiatru (charakterystyczne żagle). Po wojnie - w dużej mierze pojawiły się motory. Część rybaków posiada też niewielkie kutry.

Porty, kurorty i letniska

Najwcześniejsze tradycje miasta portowego i letniskowego posiada Puck. W swych dziejach od wczesnego średniowiecza był portem rybackim i handlowym. W czasach Jagiellonów i Wazów - głównym portem wojennym Rzeczypospolitej. Do funkcji tego ostatniego wrócił w okresie w 1920 - 1926 stając się bazą Polskiej Marynarki Wojennej. Funkcje letniskowe zaczął Puck pełnić już poł. XIX wieku. Powstał tu dom i park kuracyjny utrzymywany przez Towarzystwo Upiększania Miasta, rozwijały się pensjonaty. W 1898 - miasto uzyskało połączenie kolejowe z Redą. Obecnie jest tu port rybacki i jachtowy oraz od 40 lat - Harcerski Ośrodek Morski.

Hel pełnił w swych dziejach wyłącznie funkcje portowe. Był tu port rybacki i handlowy, a w okresie XVI i XVII wieku także korsarski - mieli tu też swoją przystań królewscy kaprowie. Od 1920 do 1996 roku - większa część półwyspu była zamknięta, pełniąc różne funkcje wojskowe. Obecnie jest dostępna dla ruchu turystycznego.

Jastarnia - od kilku stuleci znajdowała się tu niewielka przystań rybacka. W początku lat 20-tych zbudowano nieduży port rybacki i jachtowy.

Władysławowo - Nazwę tę początkowo nosił port rybacki, zbudowany w 1938 roku. Po wojnie objęła ona wspólnie szereg miejscowości połączonych w jeden organizm miejski (Chałupy, Wielka Wieś, Hallerowo, Cetniewo, Chłapowo, Rozewie, Tupadły, Jastrzębia Góra, Karwia, Ostrowo).

Na odzyskanych przez Polskę terenach wybrzeża zaczęły powstawać letniska i kurorty. Już na początku lat 20-tych wykupiono dwa dość rozległe tereny. Grunty koło Wielkiej Wsi wykupione od gburów przez współpracowników gen. Józefa Hallera dały początek letniskowej osadzie Hallerowo, rozwijanej przez utworzone w 1926 roku Towarzystwo Przyjaciół Hallerowa (skupiające przedstawicieli świata, polityki, kultury i ziemiaństwa).

Również w tym okresie na gruntach wykupionych z rąk niemieckich zaczęło się rozwijać letnisko Jastrzębia Góra - z pierwszym pensjonatem z 1922 roku "Kaszubką". Rozwój letniska zapoczątkowała sp. "Jastgór", a przyspieszyła sp. "Jasne Wybrzeże" oraz wybudowanie drogi nadmorskiej z Hallerowa (w 1928 roku).

Jako ekskluzywny kurort zaplanowano nową osadę na Półwyspie Helskim, której budowę rozpoczęto w 1928 roku. Nazwano ją imieniem Juraty - królowej Bałtyku z bałtyjskiej legendy. Wznoszono tu pensjonaty w charakterystycznym stylu modernistycznym (połączenie klasycznych brył geometrycznych, liczne tarasy). Zbudowano łazienki i molo.

Skromniejszym letniskiem od lat 20-tych stały się Dębki, jednak zyskały licznych zwolenników, którzy przed wojną jeszcze założyli Towarzystwo Przyjaciół Dębek.



www.polwysep.pl    © 2003 SEMWIT / StudioFX